GASLIGHTING: ΜΙΑ ΜΟΡΦΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΥ ΠΟΛΛΟΙ… ΑΓΝΟΟΥΝ...

     Gaslighting: ο όρος προέρχεται από την ταινία του 1944 «Gaslight» όπου ο άντρας προσπαθεί να πείσει τη γυναίκα του ότι χάνει τα λογικά της κάνοντας μικρές αλλαγές στο σπίτι τους και αρνούμενος ότι αυτές έχουν ποτέ συμβεί. Τι πραγματικά είναι το gaslighting; Παρακάτω παρουσιάζεται το φαινόμενο και παρατίθενται τρόποι αναγνώρισης και αντιμετώπισής του.

Τι είναι το gaslighting; 

     Το gaslighting είναι μια μορφή χειραγώγησης που απαντάται σε κακοποιητικές σχέσεις. Πρόκειται για μια μορφή συναισθηματικής κακοποίησης όπου ο θύτης προσπαθεί να αποπροσανατολίσει το θύμα με ψευδής αφηγήσεις και κάνοντάς το να αμφισβητήσει τις κρίσεις, τη μνήμη, την αντίληψη, τη λογική και την πραγματικότητά του.  

     Στην ουσία ο θύτης προσπαθεί να χειραγωγήσει την πραγματικότητα ώστε να κάνει κάποιον να φαίνεται ή να αισθάνεται ασταθής, παράλογος και αναξιόπιστος νιώθοντας ότι αυτό που βλέπει ή βιώνει δεν είναι αληθινό, ότι το επινοεί, ότι κανείς άλλος δε θα τον πιστέψει. Σκοπός του θύτη είναι να ελέγχει και να κυριαρχεί του θύματός του αφενός, αφετέρου δεν αρκεί απλώς στον έλεγχο του θύματός του, έχει την ανάγκη να συμφωνήσει και το ίδιο το θύμα μαζί του. 

     Τελικά, μετά από αρκετό καιρό, το θύμα του gaslighting αρχίζει να αισθάνεται αβεβαιότητα για την αντίληψη, τις αισθήσεις, τον εαυτό του και τον κόσμο και αναρωτιέται αν χάνει τη λογική του, αν «τρελαίνεται». Αυτό δημιουργεί μια αίσθηση αβεβαιότητας με αποτέλεσμα να νιώθει σύγχυση, να μειώνεται η αυτοπεποίθησή και αυτοεκτίμησή του, να αμφισβητεί την ψυχική του σταθερότητα, να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ανάξιο φροντίδας και στοργής και να εξαρτάται ολοένα περισσότερο από τον δράστη.

Σε ποιες σχέσεις μπορώ να αντιμετωπίσω gaslighting;

     Το gaslighting περιλαμβάνει μια ανισορροπία δύναμης μεταξύ του κακοποιού και αποδέκτη. Οι κακοποιοί εκμεταλλεύονται συχνά στερεότυπα ή τρωτά σημεία που σχετίζονται με το φύλο, τη σεξουαλικότητα, τη φυλή, την εθνικότητα ή/και την τάξη. Μπορεί να συμβεί για παράδειγμα:

1. Σε ρομαντικές σχέσεις μεταξύ ενός ζευγαριού, που είναι και πιο σύνηθες. Για παράδειγμα μπορεί ο σύζυγος να αρνείται ότι κακοποίησε τη σύντροφό του και να αμφισβητεί ότι υπήρξε ποτέ βίαιος, τη στιγμή που όντως προβαίνει σε φυσική κακοποίηση. Ή ακόμα να αρνείται οποιαδήποτε εξωσυζυγική σχέση ενώ στην πραγματικότητα υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία που υποδεικνύουν την ύπαρξή της.
2. Σε επαγγελματικές σχέσεις μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου ή μεταξύ συναδέλφων. Κάτι τέτοιοι μπορεί να συμβεί όταν για παράδειγμα κάποιος ανώτερος αρνείται την ύπαρξη υπερωριών και την πληρωμή τους από τη στιγμή που είναι ξεκάθαρο ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει, όταν δεν υπάρχει υγιής ανατροφοδότηση για τη δουλειά αλλά μόνο αρνητικά σχόλια χωρίς βάση. Υπονόμευση μπορεί να υπάρχει και μεταξύ συναδέλφων όταν διαδίδονται αρνητικά και αναληθή κουτσομπολιά δημοσίως για εσάς ή όταν αποκλείεστε από επαγγελματικές συναντήσεις σχετικές με τη δουλειά σας με τη δικαιολογία ότι δεν θεωρήθηκε η παρουσία σας απαραίτητη ενώ στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει.
3. Σε περιπτώσεις κακοποιητικών σχέσεων από γονείς προς τα παιδιά τους, όπου οι δύο ή ο ένας από τους γονείς λέει ψέματα στον άλλον ή ισχυρίζεται διαστρεβλωμένες εκδοχές της πραγματικότητας με σκοπό να υπονομεύσουν την αντίληψη των παιδιών.
4. Σε οποιαδήποτε περιβάλλοντα που υπάρχουν σχέσεις με διαφορά εξουσίας.

Πώς μπορώ να αναγνωρίσω το gaslighting;

     Η αναγνώριση του φαινομένου του gaslighting είναι πραγματικά μια πρόκληση, μιας και δημιουργεί σύγχυση στον αποδέκτη του και είναι δύσκολο να εντοπίσει ξεκάθαρα αυτό που του συμβαίνει. Αυτό εντείνεται ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι το gaslighting προέρχεται από ένα άτομο με το οποίο έχει κοντινή σχέση, νοιάζεται και εμπιστεύεται (π.χ. γονείς ή σύντροφος). Στην ακόλουθη εικόνα φαίνονται κάποιες συχνές φράσεις gaslighting που θα βοηθήσουν περισσότερο στην εξοικείωση, κατανόηση και αναγνώριση του φαινομένου.

Τι μπορώ να κάνω για αυτό;

     Αν είστε θύματα gaslighting μπορείτε να: 

1. Αναγνωρίσετε τα σημάδια-τύπους του gaslighting:

• Προσπάθεια να στραφούν οι άλλοι εναντίων σας
• Συστηματικά ψέματα
• Συστηματική επικριτική διάθεση: είσαστε τρελοί, ευαίσθητοι, αδύναμοι, ανόητοι, ανίκανοι
• Απομόνωση από φίλους και οικογένεια
• Οι προσπάθειές σας να γνωστοποιήσετε τις ανησυχίες σας δεν οδηγούν ποτέ πουθενά

2. Εμπιστευθείτε το ένστικτό σας. Εάν αισθάνεστε ότι κάτι δεν πάει καλά με τη σχέση σας, μην αγνοήσετε τη διαίσθησή σας. Κάτι έχει να σας πει.

3. Δε χρειάζεται να ντρέπεστε. Οι gaslighters είναι κύριοι χειριστές, οποιοσδήποτε μπορεί να παρασυρθεί στις τακτικές τους, ανεξάρτητα από την ευφυΐα.

4. Μην αγνοείτε τα συναισθήματα και τη λογική σας. Αν αισθάνεστε με έναν συγκεκριμένο τρόπο ή πιστεύετε ότι κάτι είναι αληθινό, μην επιτρέψετε σε κάποιον να σας αμφισβητήσει ή να σας δυσφημίσει. 

5. Χρησιμοποιήστε τους εξωτερικούς άλλους για να ελέγχετε τις καταστάσεις. Η διαδικασία της χειραγώγησής του θύτη μπορεί να σας παρασύρει. Η διορατικότητα των άλλων θα σας βοηθήσει να δείτε την πραγματικότητα της κατάστασης. 

6. Μην αποδέχεστε απλώς τα όσα ισχυρίζεται ο θύτης σχετικά με την ψυχική σας υγεία και συναισθηματική ευεξία.

7. Μην προσπαθήσετε να ανταποδώσετε. Οι θύτες σπάνια υποχωρούν και τυπικά θα αναζητήσουν εκδίκηση αν δεχτούν αντίποινα. 

8. Προσπαθήστε να μην αντιδράσετε. Αν είναι εύκολο να ενεργήσετε χωρίς φόβο και αναστάτωση κάντε το. Οι gaslighters ενισχύονται από την ικανότητα τους να σας προκαλούν αναστάτωση. 

9. Ζητήστε βοήθεια από κάποιον θεραπευτή.

10. Μειώστε τον χρόνο που εκτίθεστε σε τέτοιου είδους σχέσεις και αποχωρήστε από τη σχέση το συντομότερο δυνατόν που μπορείτε.